Polska jest największym beneficjentem pomocy unijnej, na którą według programu na lata 2014-2020 planuje się przeznaczyć 82,5 mld euro. Nic zatem dziwnego, że to właśnie środki pochodzące z programów unijnych są jednymi z głównych źródeł służących do finansowania inwestycji w naszym kraju. Program unijny w perspektywie na lata 2014-2020 jest realizowany głównie na podstawie 6 krajowych programów operacyjnych z których największym (w ujęciu wartościowym) jest Program Infrastruktura i Środowisko, na którego realizację przeznaczone jest 27,4 mld euro – Program ten jest skoncentrowany na realizacji projektów dotyczących gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, rozwoju infrastruktury technicznej kraju i bezpieczeństwo energetyczne [1].
Jak wynika z powyższego istotność środków unijnych w rozwoju kraju szczególnie pod względem infrastruktury i środowiska jest nieoceniona, jednakże przewiduje się, że wraz z zakończeniem w 2020 r. (aktualnie realizowanej perspektywy programowej) pula środków przeznaczonych dla naszego kraju ulegnie zmniejszeniu, a co za tym idzie uzyskanie finansowania na projekty z programów unijnych będzie coraz trudniejsze. W związku z tym należałoby znaleźć nowe źródła finansowania, które będą w stanie zastąpić fundusze europejskie.
Jeżeli chodzi o fundusze, które można przeznaczyć na inwestycje w infrastrukturę i środowisko, a temu będzie poświęcony artykuł, potencjalnym źródłem w zakresie finansowania może stać się Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych (AIIB). Jest to międzynarodowa instytucja finansowa, która rozpoczęła swoją działalność w 2016 r., a w jej skład wchodzi aktualnie 56 państw, w tym również Polska. Bank ten po pierwszym roku działalności otrzymał najwyższe ratingi (AAA) od trzech głównych agencji ratingowych (S&P, Moody’s, Fitch). Główne cele Banku wyznaczone po pierwszym roku działalności dotyczą następujących zagadnień tematycznych [2]:
• Trwała infrastruktura – Promowanie zielonej infrastruktury oraz wspieranie państw w osiąganiu ich celów środowiskowych oraz rozwojowych w tym obszarze
• Połączenia między krajowe – Prioretyzowanie infrastruktury przebiegającej poza granice kraju uwzględniając drogi, koleje, porty, przewody energetyczne oraz telekomunikację
• Mobilizacja kapitału prywatnego – Tworzenie innowacyjnych rozwiązań, które będą katalizować kapitał prywatny we współpracy z innymi instytucjami międzynarodowymi, rządami oraz podmiotami prywatnymi.
Dodatkowo AIIB koncentruje swoje działania na sektorze energetycznym inwestując w projekty, które będą prowadziły do zwiększenia dostępu do czystej, bezpiecznej oraz stałej energii dla milionów ludzi w Azji. Ponadto Bank będzie wspierał państwa członkowskie w realizacji swoich zadań w ramach Porozumienia Paryskiego [3].
Zakres działań finansowych AIIB polski przedstawiciel banku, Radosław Pyffel w wywiadzie dla portalu Forsal.plokreślił w następujący sposób – „Bank finansuje projekty logistyczne, transportowe, energetyczne, ekologiczne czy te związane z wodą – jak szlaki rzeczne czy dostawa wody pitnej. To przedsięwzięcia użyteczne społecznie. AIIB nie będzie inwestował np. w budowę fabryki, ale może uczestniczyć w budowie portu, lotniska, kolei, czy szeroko pojętej infrastruktury, zwłaszcza jeśli będzie miała ona charakter międzyregionalny, a najlepiej interkontynentalny, łączący regiony z różnych kontynentów.”
Aktualnie Bank od dnia rozpoczęcia działalności podjął się 17 projektów z czego większość z nich obejmowała sektor transportu i energetyki. Jednym z nich jest rozbudowa elektrowni wodnej znajdującej się na zaporze Tarbela na rzece Indus w Pakistanie – obecnie moc elektrowni wynosi 4 888MW. Bank udzielił wsparcia w postaci kredytu na $300 mln (co stanowi blisko 40% wartości inwestycji, kolejne 50% jest finansowane przez Bank Światowy). Kredyt został udzielony na 20 lat z 6 letnim okresem prolongaty przy oprocentowaniu ustalonym według średniej stopy LIBOR (z ostatnich 6 miesięcy) powiększonej o 1,15%. Szacuje się, że po realizacji projektu moc elektrowni będzie wynosić około 7 000 MW [4]. AIIB przeznaczy również $114 mln (36% inwestycji) na budowę 14.3 km drogi na terenie Gruzji. Będzie to dodatkowy odcinek łączący autostradę zachodnio-wschodnią z miastem portowym Batumi. Wsparcie będzie udzielone w formie 25 letniego kredytu z 14 letnim okresem prolongaty.
Działania Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych dzielą się na dwie podstawowe kategorie, mianowicie na operacje podstawowe finansowane z podstawowych funduszy Banku oraz na operacje finansowane z funduszu specjalnego.
Bank przeprowadza operacje poprzez następujące kanały:
• Udzielanie, współfinansowanie lub uczestniczenie w kredytach bezpośrednich – Tyczy się kapitału, który w żaden sposób nie jest zabezpieczony przez rząd państwo członkowskiego.
• Inwestowanie w kapitał instytucji bądź przedsiębiorstwa ubiegającego się o wsparcie – Może przyjmować różne formy, m.in. subskrypcji akcji, konwersja pożyczki w kapitał (nie więcej jak 30% udziałów).
• Udzielanie gwarancji kredytowych w całości lub w częściach – tyczy się kapitału już w pewien sposób zabezpieczony przez rząd państwa będącego członkiem AIIB.
• Dostarczanie wsparcia technicznego – polega m.in. na zapewnieniu usług konsultacyjnych i raportów służących ocenie projektu, a następnie zapewnieniu niezbędnego wyposażenia służącego do implementacji rekomendacji zawartych w raportach.
• Gospodarowanie środkami zgromadzonymi w ramach Funduszu Specjalnego – Polega na pokrywaniu kosztów przygotowania projektu, na które składają się m.in. studium wykonalności, ocena środowiskowa i socjalna, usługi doradcze, analizy prawne i finansowe oraz wsparcie w implementacji projektu.
Koszty udzielenia wsparcia liczone są według stóp LIBOR i zostały ujęte w poniższych tabelach.
1. Prowizje I spready stosowane do kredytów
2. Spread kredytowy
3. Prowizje I narzuty stosowane do gwarancji
4. Maturity Premium for Sovereign-backed Guarantees
Rozważając AIIB jako zastępcze źródło finansowania względem dotacji z UE trzeba mieć na uwadze, że w przeciwieństwie do programów unijnych AIIB jest bankiem, tak więc jego wsparcie głównie opiera się na instrumentach dłużnych (pożyczkowych), a zatem nie są to bezzwrotne formy pomocy jak ma to miejsce w przypadku większości dotacji z EU. Należy jednak uwzględnić fakt, że w perspektywie po 2020 r. coraz mniej środków unijnych będzie trafiało do Polski, a zatem znacznie zmniejszy się możliwość pozyskiwania bezzwrotnego wsparcia, tak też instrumenty bankowe na preferencyjnych warunkach będą stanowiły główną alternatywę dla finansowania projektów – tym też zajmować się będzie AIIB.
Współautorem artykułu jest Kamil Dering – analityk biznesowy Kancelarii Doradztwa Ekonomicznego Sp. z o.o.
[2] Aisian Infrastructure Investment Bank