Pojęcie „kapitału zakładowego” zostało wprowadzone przez ustawodawcę w odniesieniu do trzech z sześciu spółek prawa handlowego – spółki z o.o., spółki akcyjnej i komandytowo-akcyjnej.
Kapitał zakładowy stanowi określoną wartość majątkowa, która winna znaleźć odzwierciedlenie we wkładach zadeklarowanych i wnoszonych przez wspólników przy zakładaniu spółki. Co istotne, przedmiotem wkładu, którym pokrywa się kapitał zakładowy nie muszą być pieniądze. Może nim być również aport innych zbywalnych praw majątkowych, np. nieruchomości, know-how, udziałów w spółce, znaków towarowych czy wierzytelności.
Ustawodawca przyjął trzy minimalne wysokości tego kapitału, w zależności od wybranej formy prawnej. Dla spółki z o.o. dolna granica wysokości kapitału wynosi 5 tys. zł, dla komandytowo-akcyjnej 50 tys. zł, a w przypadku spółki akcyjnej – 100 tys. zł. Co ciekawe, w żadnym przypadku nie ma mowy o górnej granicy, zatem uznaje się, że próg maksymalnej wysokości kapitału zakładowego uzależniony jest od woli samych wspólników.
Kapitał zakładowy musi być pokryty w całości deklarowanej kwoty jedynie w przypadku spółki z o.o. W odniesieniu do dwóch pozostałych, ustawodawca dopuszcza możliwość częściowego pokrycia kapitału zakładowego w wysokości ¼ jego deklarowanej wielkości, określając jednocześnie terminy do pokrycia go w całości.
Powszechnie przyjmuje się, że kapitał zakładowy pełni rolę gwaranta interesów wierzycieli w przypadku niewypłacalności spółki. To właśnie dlatego spółkom z wyższym kapitałem zakładowym łatwiej zdobyć zaufanie i nawiązać relacje biznesowe z kontrahentami. W rzeczywistości jednak w kodeksie spółek handlowych brakuje przepisów, które nakazują spółkom utrzymanie majątku pochodzącego z wkładów. W efekcie, nic nie stoi na przeszkodzie, aby po rejestracji spółka zaczęła dysponować zgromadzonym w kapitale zakładowym majątkiem i pokrywać nim swoje bieżące zobowiązania (np. wynagrodzenia pracowników, płatności za usługi). Wynika to z tzw. zasady surogacji – jedne składniki majątku (np. pieniądze) można zamieniać na inne (np. papiery wartościowe, rzeczy).
Ocena wiarygodności i wypłacalności spółki na podstawie wysokości kapitału zakładowego może jednak okazać się złudna. Należy tutaj bowiem odróżnić pojęcia kapitału zakładowego i majątku spółki. Kapitał zakładowy jest kategorią formalną i stałą. Stanowi zaledwie punkt odniesienia dla straty i zysku, przy czym zarówno zysk, jak i strata nie zmieniają jego wysokości – powiększają lub zmniejszają jedynie majątek spółki.
Zdarza się zatem, że odpis z Krajowego Rejestru Sądowego będzie wskazywał na wysoki kapitał zakładowy danej spółki, podczas gdy w rzeczywistości spółka ta dysponować będzie bardzo niskim majątkiem. I odwrotnie – można spotkać spółki o niewielkim kapitale zakładowym, ale sporym majątku.
Artykuł przygotowany był w ramach wtorkowego cyklu artykułów prawnych w dzienniku Kurier Szczeciński.