pt.. mar 29th, 2024

W ciągu ostatnich lat polski sektor energetyki odnawialnej przeżywał intensywny rozwój, o czym świadczy chociażby fakt, że od 2004 r. udział OZE w krajowej konsumpcji energii elektrycznej niemalże się podwoił. Wynika to głównie z faktu wymogów nałożonych przez UE (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE), według których udział zielonej energii w zużyciu energii brutto powinien do 2020 r. wynosić 15%. Fakt, iż próg ten w dalszym ciągu nie został osiągnięty stwarza dalsze perspektywy rozwoju przed rynkiem energii odnawialnej, a zatem sprzyja to również powstawaniu nowych inicjatyw wspierających ze strony Państwa. Należy przy tym zwrócić uwagę, że w przypadku statystyk podawanych przez instytucje państwowe, które wskazują na udział OZE (na ok. 14%), brane jest pod uwagę współspalanie biomasy, przez co te statystyki można uznać za niemiarodajne.

Ten artykuł nie będzie jednak poświęcony analizie możliwości osiągnięcia celu udziału OZE dla Polski, a wskazaniu wpływu możliwości tworzenia klastrów energii na rzecz lokalnego rynku. Wprowadzona w znowelizowanej ustawie o odnawialnych źródłach energii formuła instytucji klastra energii ma na celu umożliwienia społeczności lokalnej kreowania lokalnej polityki energetycznej. Jest to możliwe poprzez podejmowanie działań skierowanych na przeprowadzanie różnorodnych projektów, które doprowadzą do możliwości zakupu tańszej energii, występowania o środki na dofinansowanie inwestycji realizowanych w ramach działalności klastrów energii. Dzięki czemu, będzie mogło nastąpić częściowe uniezależnienie (zmniejszenie zapotrzebowania) członków klastra od zewnętrznych dostaw energii.

Z definicji wpisanej w Ustawę o OZE wynika, że klaster energii to porozumienie cywilnoprawne, którego celem jest co do zasady wytwarzanie i równoważenie zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią, w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym mniejszym niż 110 kV. Ponadto klaster ten nie może swoim zakresem terytorialnym obejmować więcej niż jednego powiatu lub 5 gmin.

W uproszczeniu jest to zrzeszenie podmiotów planujących wspólnie wytwarzać i gospodarować energią elektryczną, których wspólne działania w tym zakresie będą ograniczały się do obszaru jednego powiatu lub pięciu sąsiadujących ze sobą gmin. Katalog podmiotów, które mogą przystąpić do klastra jest szeroki i mogą to być zarówno mieszkańcy, przedsiębiorcy jak i jednostki samorządowe czy naukowe. Przy czym działania członków co do zasady powinny służyć wspólnemu celowi i generować efekt synergii.

Jak podaje portal OZE, Klastry energii to pomysł pionierski, nie tylko w polskiej skali. To przedsięwzięcie nie ma swojego odpowiednika w Europie. Jego zadaniem jest pobudzenie lokalnych społeczności do współdziałania i wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych na własne potrzeby.

Jako główny cel tworzenia klastrów energii Ministerstwo Energii określa rozwój energetyki rozproszonej, co za tym idzie – poprawę lokalnego bezpieczeństwa energetycznego przy uzyskaniu efektywności ekonomicznej zapewniając jednocześnie optymalne warunki organizacyjne, prawne i finansowe. Przy czym zakłada się, że za skuteczność klastrów odpowiada w głównej mierze racjonalne i efektywne wykorzystanie potencjału lokalnie dostępnych surowców energetycznych oraz innowacji i przedsiębiorczości w sferze wytwarzania, dystrybucji jak i zarządzania odbiorem energii.

Dodatkowo Ministerstwo Energii wskazuje, że powstawanie klastrów energii może przyczynić się do:

• Wzrostu lokalnej produkcji energii elektrycznej, a co za tym idzie wzrostu lokalnego bezpieczeństwa energetycznego,

• zwiększenia udziału OZE w bilansie energetycznym kraju,

• stworzenia warunków do współpracy pomiędzy wszystkimi stronami rynku energii (tj. wytwórców, konsumentów, prosumentów),

• ograniczenia emisji spali do atmosfery, a zatem do poprawy jakości powietrza w kraju oraz poprawy stopnia wypełnienia wymagań stawianych przez Unię Europejską,

• częściowej eliminacji problemów środowiskowych związanych z zagospodarowaniem odpadami,

• racjonalizacji i zwiększenia wykorzystania zasobów lokalnych.

Rozważając kwestię klastra energii trzeba również wziąć pod uwagę strukturę źródeł energii producentów, które będą wchodziły w bilans energetyczny klastra. Duże znaczenie ma tutaj stopień zróżnicowania sposobu produkcji energii w ramach klastra i redukowania zagrożeń płynących ze źródeł niestabilnych takich jak energetyka wiatrowa czy solarna, której produkcji nie da się w 100% oszacować.

Wyżej wymienione źródła należy uzupełniać o produkcję bardziej stabilną więc warto rozważyć włączenie w struktury klastra również elektrowni wodnych, gazowych czy też biogazowych. Dodatkowym atutem źródeł gazowych jest fakt, że najczęściej występują one w kogeneracjach, a zatem produkują zarówno ciepło jak i prąd dzięki czemu są one w stanie w szybki sposób podjąć dodatkową produkcję w przypadku wystąpienia niedoboru . Dodatkowo, mogą one pracować w trybie ciągłym, dzięki czemu stanowią stabilne i pewne źródło zasilenia klastra w energię.

Korzyści i działania skierowane do klastrów

Jako podstawowe korzyści wynikające z nawiązania współpracy w formie klastra energii można wskazać synergię powstającą w wyniku wspólnego działania wszystkich stron rynku energii. Dzięki temu odbiorcy energii mogą nabyć energię na korzystniejszych warunkach, zaś producenci w łatwy sposób znajdują rynek zbytu na nadwyżki produkcji. Dodatkowo umożliwia to podejmowanie wspólnych inicjatyw mających na celu poprawę funkcjonowania każdego z podmiotów uczestniczących w stowarzyszeniu klastrowym. Należy przy tym pamiętać, że w przypadku klastrów nie posiadających własnych sieci przesyłowych, występuje konieczność negocjacji stawek za przesył energii między członkami klastra.

Wybrane projekty inwestycyjne realizowane w ramach Klastra energii mogą być dofinansowane ze środków UE, takich jak Regionalne Programy Operacyjne czy Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, gdzie za przykład mogą posłużyć środki dystrybuowane w ramach działań:

• RPO 2.9 – Zastępowanie konwencjonalnych źródeł energii źródłami odnawialnymi (woj. zachodniopomorskie),

• RPO 2.12 – Rozwój kogeneracyjnych źródeł energii (woj. zachodniopomorskie),

• POIiŚ 1.1.1 – Wspieranie inwestycji dotyczących wytwarzania energii z odnawialnych źródeł wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucji/przesyłowej,

• POIiŚ 1.6.1 – Źródła wysokosprawnej kogeneracji.

Dodatkowo warto wskazać, że powyższe inicjatywy lokowania środków publicznych w ramach POIiŚ są skierowane głównie do klastrów na które łącznie dla konkursów odbywających się w 2017 r., przeznaczono 500 mln PLN.

Ministerstwo Energii w dniu 21 sierpnia 2017 r. ogłosiło konkurs dla klastrów w ramach, którego mają być wyłonione klastry, które zostaną wyróżnione Certyfikatem Pilotażowego Klastra Energii. Kryterium wyróżnienia ma być najatrakcyjniejsza strategia rozwoju obszaru swojej działalności, która będzie uwzględniała przede wszystkim lokalne potrzeby energetyczne przy wykorzystaniu lokalnego potencjału i zasobów. Nabór wniosków trwa od 21.08 do 30.09., zaś ogłoszenie wyników jest planowane na koniec stycznia 2018 r. Klastry, które uzyskają Certyfikat mają zostać włączone do działań Ministerstwa Energii w zakresie wymiany doświadczeń w ramach klastrów, promocji dobrych praktyk oraz uzyskać dostęp do specjalnych programów finansowania.

Próby oszacowania korzyści płynących z uczestnictwa w klastrze podjęła się firma Boston Consulting Group. Według analiz powyższego podmiotu wynika, że ok. 20% struktury rachunków gospodarstw domowych to marże sprzedawców, które w klastrze mogą się w pewnym stopniu zmniejszyć. Z kolei w stosunku do przedsiębiorców rachunki mogły by ulec zmniejszeniu, aż w 35 procentowej części. Jednakże największym problemem jest kwestia kosztów dystrybucji, które stanowią aż 40% rachunku, a ich ograniczenie jest trudne i niepewne biznesowo, gdyż wymaga negocjacji z Operatorami Systemu Dystrybucji.

Jako największą niepewność i zagrożenie w stosunku do klastrów wskazuje się kwestie współpracy z OSD, gdyż nawet prezes URE wskazuje ten element całej koncepcji jako najtrudniejszy do regulacji. Stwierdza on również, że to właśnie sposób wkomponowania się idei klastrów w system elektroenergetyczny przesądzi o jej sukcesie, zaznaczając przy okazji, że rozdział kosztów i obowiązków między klastrem, a Operatorem powinien zostać przeprowadzony w sposób sprawiedliwy przy braku ingerencji władz państwowych.

Klastry energii pomimo, że są względnie nową inicjatywą, zaczynają cieszyć się coraz to większym zainteresowaniem na co wskazuje fakt ciągłego powoływania do życia nowych podmiotów. Zainteresowanie klastrami energii wynika głównie z ich potencjału do poprawy lokalnej gospodarki energetycznej oraz możliwości pozyskiwania funduszy z UE na realizację projektów inwestycyjnych związanych z kogeneracją lub OZE. Dodatkowo z racji na potrzebę spełnienia unijnych wytycznych dotyczących udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju przewiduje się, że klastry energii będą zyskiwały na znaczeniu (a w związku z tym, pojawiać się będą nowe programy wspierające), gdyż są one rozwiązaniem pozytywnie wpływającym i wspierającym wykorzystanie instalacji niskoemisyjnej w produkcji energii. Dzięki zróżnicowaniu źródeł energii w klastrze można znacznie ograniczyć konieczność nabywania energii na mniej korzystnych warunkach, a oprócz tego klaster jako podmiot zrzeszający dużą ilość interesariuszy ma większa siłę przetargową w negocjowaniu lepszych warunków dystrybucji, które stanowią dużą część rachunków za prąd. W związku z powyższym wszystkim podmiotom związanym z rynkiem energii polecamy zagłębienie się w tematykę klastrów energii oraz rozważenie jako alternatywę do poprawy gospodarki energetycznej na poziomie lokalnym.

 

 

 

Współautorem artykułu jest Kamil Dering, analityk z Kancelarii Doradztwa Ekonomicznego. 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *