Tytuł wydaje się wewnętrznie sprzeczny, ale zastanówmy się, jak jest w rzeczywistości. Istotą wszelkiego obrotu handlowego jest występowanie dwóch stron. Jedna ze stron chce sprzedać a druga chce kupić, jest to niezbędne aby występowała relacja handlowa. Dokładnie tak samo jest w należnościach wynikających z tego obrotu. Zgodnie z kodeksem cywilnym strony są nazywane dłużnikiem i wierzycielem. Wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia świadczenia, a dłużnik powinien to świadczenie spełnić. Uważam, że rozróżnienie obu stron nie stanowi dla nikogo problemu.
W przypadku, gdy obie strony wywiązały się w całości ze swoich świadczeń, transakcję handlową można uznać za udaną. Problem powstaje w przypadku, gdy jedna ze stron wywiąże się ze swojego świadczenia, a druga nie. Wówczas niezbędne jest wytoczenie powództwa. To jest jednak temat na inny artykuł. Skoncentrujmy się na tym co należy zrobić, gdy już uzyskamy wyrok lub inny tytuł wykonawczy.
Uzyskanie klauzuli wykonalności
Wbrew pozorom sam wyrok nie uprawnia wierzyciela do skierowania wniosku do komornika o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Niezbędnym elementem jest uzyskanie klauzuli wykonalności, jest to dodatkowe orzeczenie sądu i dopiero ono umożliwia zainicjowanie postępowania egzekucyjnego. Co ważne, sąd nie nadaje klauzuli z urzędu lecz na wniosek wierzyciela. Przed złożeniem wniosku nie trzeba wykonywać żadnych dodatkowych czynności np. wzywać dłużnika do zapłaty lub wskazywać numeru rachunku bankowego. Samo wydanie wyroku jest wystarczające do tego, aby złożyć wniosek o nadanie klauzuli wykonalności. Ze złożeniem tego wniosku nie wolno również zwlekać, im dłużej wierzyciel czeka, tym ma mniejsze szanse na odzyskanie pieniędzy. Tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu klauzulę nadaje sąd pierwszej instancji, w którym toczy się sprawa. Sąd drugiej instancji może również nadać klauzulę dopóki akta sprawy znajdują się w tym sądzie. Wniosek o wydanie odpisu wyroku lub innego orzeczenia sądowego podlega opłacie kancelaryjnej w wysokości 6 zł za każdą rozpoczętą stronę wydanego dokumentu (art. 77 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
Jeżeli wierzyciel dysponuje innym tytułem egzekucyjnym (np. aktem notarialnym) wówczas klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika czyli sąd rejonowy, w którego okręgu dłużnik mieszka. Gdyby nie udało się ustalić, gdzie mieszka dłużnik, wówczas klauzulę nadaje sąd, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja (np. tam gdzie dłużnik posiada nieruchomość). Wniosek o nadanie klauzuli tytułowi egzekucyjnemu innemu niż orzeczenie sądu podlega opłacie 50 zł (art. 71 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
W treści klauzuli wykonalności wskazuje się PESEL lub NIP wierzyciela i dłużnika, jeżeli są osobami fizycznymi albo numer KRS lub NIP, jeżeli nie są osobami fizycznymi. Bardzo ważne jest sprawdzenie prawidłowości wskazanych danych, gdyż błędy w nich uniemożliwią wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego. Zgodnie przepisami (art. 7811 kpc) sąd rozpoznaje wniosek o nadanie klauzuli niezwłocznie nie później niż w terminie 3 dni od jego złożenia, w praktyce niemal żaden sąd nie dotrzymuje tego terminu. W zależności od ilości spraw, które sąd aktualnie rozpoznaje termin ten wynosi od tygodnia do czterech tygodni w zależności od sądu.
Wszczęcie postępowania egzekucyjnego
W celu wszczęcia postępowania egzekucyjnego należy złożyć stosowny wniosek do komornika, a do niego dołączyć oryginał tytułu wykonawczego (wyrok + klauzula). W treści wniosku należy wskazać świadczenie, które ma zostać spełnione. Jeżeli zatem wierzyciel zamierza odzyskać świadczenie pieniężne, powinien wskazać: należność główną, odsetki wraz datą od której mają być naliczane, koszty procesu, koszty zastępstwa adwokackiego w procesie (jeżeli zostały przyznane w wyroku). W praktyce najwięcej problemów przysparza wskazanie tych należności, jeżeli dłużnik spłacił część zadłużenia. W takim przypadku wierzyciel musi o tym fakcie poinformować komornika przy składaniu wniosku egzekucyjnego. Jeżeli wierzyciel ma problem z obliczeniem np. odsetek, wówczas może komornikowi wskazać jakie wpłaty zostały dokonane wraz z ich kwotami oraz datami. Jednakże, co do zasady, wierzyciel powinien samodzielnie wskazać całą dochodzoną należność.
Wszczęcie egzekucji w świetle nowelizacji Kodeksu Postępowania Cywilnego
Na skutek wejścia w życie nowelizacji kpc, która weszła w życie w dniu 8 września 2016 r. wniosek o wszczęcie egzekucji umożliwia prowadzenie egzekucji według wszelkich dopuszczalnych sposobów za wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Zatem egzekucje można prowadzić z następujących sposobów: z wynagrodzenia za pracę, rachunku bankowego, z innych wierzytelności, z innych praw majątkowych, ruchomości. Oczywiście wierzyciel może wskazać wybrane przez siebie sposoby egzekucji i komornik może prowadzić egzekucję tylko z tych sposobów. Należy jednak odróżnić sposób egzekucji od wskazania konkretnego składnika majątku dłużnika. Wniosek wierzyciela o prowadzenie egzekucji z ruchomości, jest wskazaniem sposobu egzekucji, natomiast podanie konkretnej ruchomości np. „koparka gąsienicowa Komatsu, model, rok produkcji, znajdująca się na terenie placu budowy znajdującego się w Szczecinie przy ul. Niepodległości 15” jest wskazaniem składnika majątkowego. Prawidłowo sformułowany wniosek egzekucyjny poza wskazaniem sposobów powinien zawierać wskazanie konkretnych składników majątku dłużnika, jeżeli wierzyciel je zna. Bardzo istotne jest, aby wierzyciel wyraźnie wskazał czy chce prowadzenia egzekucji tylko ze ściśle określonych sposobów i konkretnych składników majątku. Jeżeli wolą wierzyciela jest umożliwienie komornikowi prowadzenia egzekucji również ze składników majątku dłużnika, które zostaną ujawnione w toku postępowania, to należy sformułować wniosek egzekucyjny w sposób otwarty. Oznacza to użycie przy wymienianiu składników majątku następujących określeń: „w szczególności z”, „między innymi z”, „z innych składników majątku dłużnika ujawnionych w toku postępowania”. Taki sformułowanie wniosku egzekucyjnego umożliwi komornikowi bardziej efektywne prowadzenie postępowania egzekucyjnego.
Wszczęcie egzekucji z nieruchomości wymaga złożenia przez wierzyciela wniosku, z którego wprost wynika zamiar wszczęcia egzekucji z nieruchomości. Odmiennie jednak od pozostałych składników majątku, wskazanie nieruchomości musi być precyzyjne tj. wierzyciel musi podać księgę wieczystą, adres nieruchomości, rodzaj nieruchomości. Przez rodzaj nieruchomości należy rozumieć określenie czy jest to na przykład: grunt rolny, lokal mieszkalny, działka zabudowana domem szeregowym.
Pola współpracy na linii wierzyciel – komornik
Podstawowym i najważniejszym polem do współpracy pomiędzy wierzycielem z komornikiem jest ustalenie majątku dłużnika. Nie można zapominać jednak o tym, że wierzyciel wbrew pozorom ma w tym zakresie olbrzymie możliwości. Przecież dłużnik był wcześniej kontrahentem wierzyciela, najczęściej działającym w tej samej branży. To wierzyciel wie na jaki rachunek było mu przelewane wynagrodzenie lub z jakiego rachunku płacił za dostawy. To wierzyciel wie jakie są inne podmioty współpracujące z dłużnikiem. Jest to bardzo cenna informacja z kilku względów. Po pierwsze, w wielu sektorach działalności gospodarczej występują odroczone terminy płatności, płatność w transzach, zatrzymanie części należności na kaucje gwarancyjne. Na przykład, w branży budowlanej standardem są kaucje płatne po 2-3 latach od zakończenia inwestycji. Wiedza o wykonanych już przez dłużnika pracach jest bezcenna, a wskazanie ich umożliwi komornikowi sprawdzenie czy przypadkiem nie zostały jeszcze jakieś kwoty do wypłaty dla dłużnika. Mało tego, samo wysłanie zajęć do firm współpracujących z dłużnikiem narazi go na utratę zaufania i może skłonić do dobrowolnego i szybszego uregulowania długu. To wierzyciel ma wiedzę lub często może łatwo ustalić jaki sprzęt posiada dłużnik. Należy pamiętać, iż tylko samochody osobowe, ciężarowe, naczepy i ciągniki rolnicze są rejestrowane w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców, natomiast cała masa ciężkiego i drogiego sprzętu nie jest nigdzie rejestrowana. Dla przykładu należy tu wskazać koparki, ładowarki, spychacze, dźwigi. Jeżeli komornik nie znajdzie tego sprzętu w siedzibie dłużnika, to nie ma żądnej możliwości dowiedzieć się nawet o jego istnieniu. Działanie wierzyciela w tych ustaleniach jest niezbędne.
Kolejnym elementem, o którym wierzyciele nagminnie zapominają jest wskazanie miejsc prowadzenia działalności przez dłużnika. Bardzo często zachodzi sytuacja, że firma ma siedzibę w budynku biurowym w dużym mieście, natomiast linia produkcyjna znajduje się często na przedmieściach lub zgoła w innej miejscowości. To wierzyciel zna dłużnika i powinien przed złożeniem wniosku egzekucyjnego dołożyć wszelkich starań aby ustalić majątek dłużnika w najszerszym zakresie.
Szanowni Państwo, przepis na skuteczną egzekucję jest taki sam, jaki Alfred Hitchcock podał na dobry horror – na początku powinno być trzęsienie ziemi, a potem napięcie powinno wzrastać. Trzeba dać komornikowi narzędzia, aby odzyskiwanie długu było szybkie i skuteczne.
O autorze Remigiusz Wasiak
Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, adwokat wpisany na listę Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie – obecnie nie wykonujący zawodu. Doktorant na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Absolwent Uniwersytetu Szczecińskiego, w trakcie studiów działacz organizacji studenckich w szczególności Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa ELSA. Prywatnie wielbiciel dobrej literatury, miłośnik podróży i zapalony strzelec.