Każdy człowiek, a już szczególnie przedsiębiorca, przed podjęciem aktywności zadaje sobie pytanie ”A ile mnie to będzie kosztowało?”. W tym artykule wyjaśnię Państwu ile kosztuje wierzyciela prowadzenie postępowania egzekucyjnego.
Generalną zasadą postępowania egzekucyjnego jest obciążenie dłużnika kosztami. Jednak wierzyciel ma obowiązek wpłacić komornikowi zaliczkę na pewne określone wydatki w toku prowadzenia postępowania egzekucyjnego. W przypadku, gdy dług zostanie wyegzekwowany, wydatki poniesione przez wierzyciela powiększą dług i również zostaną wyegzekwowane od dłużnika. W sytuacji, gdy nie uda się od dłużnika nic wyegzekwować, wówczas wierzyciel nie odzyska wpłaconych zaliczek. Jednakże, gdy w przyszłości sytuacja majątkowa dłużnika się poprawi, wówczas wierzyciel będzie mógł egzekwować, również koszty wcześniejszego postępowania.
Wydatki są uzależnione od tego z jakiego majątku wierzyciel chce prowadzić egzekucję i jaki majątek dłużnika już zna. Jeżeli wierzyciel nie zna majątku dłużnika, wówczas komornik na podstawie art. 801 kodeksu postępowania cywilnego (dalej kpc) wzywa dłużnika do złożenia wykazu majątku. Skuteczność tego wezwania jest znikoma, zdecydowana większość dłużników albo nie składa wykazu albo wskazuje w nim same długi. Konieczne jest zatem przejście do następnego etapu. Zgodnie z art 8011 kpc, jeżeli nie udało się ustalić majątku wystarczającego na zaspokojenie świadczenia, wówczas wierzyciel może zlecić komornikowi poszukiwanie majątku. Należy tutaj wskazać, że złożenie takiego wniosku jest niezbędne do tego aby komornik rozpoczął poszukiwania majątku. Zgodnie z art. 53a ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (dalej uksie) opłata stała za poszukiwanie majątku wynosi 2% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, obecnie wynosi to 83,85 zł, trzeba przypomnieć, że wynagrodzenie przeciętne zmienia co roku.
Gdy wierzyciel złoży wniosek o poszukiwanie majątku oraz wpłaci opłatę za poszukiwanie majątku, komornik przystąpi do poszukiwania majątku. Cześć poszukiwań odbywa się za pomocą systemów elektronicznych, część drogą listowną. Koszt wysłania jednego listu poleconego ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru w zależności od umowy z operatorem pocztowym wynosi około 4,46 zł, zazwyczaj komornik wzywa wierzyciela do uiszczenia zaliczki na 10-20 listów. Poza wysyłaniem zapytań komornik kieruje również korespondencje stron i uczestników postępowania.
W celu ustalenia miejsca pracy i rachunku bankowego lub innego majątku dłużnika wysyła się zapytanie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (koszt 34,69 zł), właściwego Urzędu Skarbowego (45 zł), Ewidencji Ksiąg Wieczystych (20 zł), Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (obecnie zapytanie bezpłatne). Wymaga podkreślenia, że wskazane kwoty zapytań dotyczą jednej osoby, więc gdy w sprawie występuje więcej dłużników, koszty zapytań należy zwielokrotnić przez ilość osób.
W przypadku nietypowych rzeczy np. broń palna, jacht, samolot, zapytania wysyła się do poszczególnych instytucji prowadzących te rejestry. Jest to dziedzina, w której to wierzyciel musi się wykazać aktywnością i ustalić informacje dotyczące dłużnika. Komornik praktycznie nie ma możliwości ustalić, że dłużnik jest zapalonym myśliwym lub żeglarzem. Podobnie jak ustalić specjalistyczne urządzenia np. fotel dentystyczny, sprzęt budowlany, linia produkcyjna, które nie są ujmowane w żadnych rejestrach. Wierzyciel, który pozostawał z dłużnikiem w długotrwałej relacji handlowej a często i towarzyskiej, ma większą wiedzę o posiadanym przez dłużnika majątku. Jak również typowych urządzeniach, które dłużnik powinien posiadać do prowadzenia określonego typu działalności gospodarczej. Dla przykładu dłużnik prowadzący warsztat samochodowy powinien posiadać np. podnośnik samochodowy. Zapytania do nietypowych rejestrów są dokonywane tylko w indywidualnych przypadkach i tylko na wyraźne żądanie wierzyciela. Dlatego ze strony wierzyciela konieczne jest podzielenie się swoją wiedzą z komornikiem, nawet jeżeli dla poszczególnych branż posiadanie pewnych rzeczy powinno być oczywiste. Proszę pamiętać, że komornik jest prawnikiem a nie specjalistą od różnych aktywności gospodarczych. Komornik nie musi wiedzieć czym się różni siewnik od opryskiwacza ani glebogryzarka od pługu cztero-skibowego.
Dalsze koszty postępowania wiążą się z kolejnymi sposobami egzekucji.
Egzekucja z wynagrodzenia za pracę, z wierzytelności oraz innych praw majątkowych wiąże się z listownym wysłaniem przez komornika zajęcia poszczególnych praw do zobowiązanych osób. Generalnie jest to koszt wysłania zawiadomienia o zajęciu do tej osoby, dłużnika i wierzyciela. Zatem koszt zajęcia wynagrodzenia do trzykrotność listu poleconego ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
W przypadku zajęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialności lub akcji w spółce akcyjnej dochodzi jeszcze koszt wpisu zajęcia do Krajowego Rejestru Sądowego (40zł). Osobną sprawą jest wycena udziałów lub akcji. Koszt takiej wyceny waha się pomiędzy 3-5 tys. zł.
Obecnie zajęcie rachunku bankowego odbywa się wyłącznie w formie elektronicznej, koszt zajęcia pojedynczego rachunku jednej osoby to 0,62 zł. Zajęcie rachunku bankowego jest praktycznie jedynym sposobem na ustalenie czy znajdują się na nim środki finansowe. Koszt zajęcia oczywiści mnożymy przez ilość zajętych rachunków. Do tego dochodzi konieczność listownego zawiadomienia dłużnika o zajęciu.
Egzekucja z ruchomości niesie za sobą znacznie wyższe koszty. Zasadą w postępowaniu egzekucyjnym jest pozostawienie zajętych ruchomości we władaniu dłużnika, czasem następuje konieczność odjęcia dozoru dłużnikowi i przekazania ich pod dozór innym osobom. Dzieje się tak w przypadku gdy dłużnik nie chce wziąć ruchomości pod dozór albo zachodzi niebezpieczeństwo, że dłużnik będzie ruchomości chciał ukryć lub zniszczyć. Z odebraniem ruchomości dłużnikowi zazwyczaj wiąże się konieczność przewiezienia ich w inne miejsce. W zależności od cech fizycznych zajętej rzeczy transport ich jest mniej lub bardziej skomplikowany. Jeżeli chodzi o samochody osobowe to jest to sprawa dość prosta. Komornik wzywa lawetę i samochód zostaje odholowany na parking strzeżony. Koszt lawety to około 1000 zł, koszt parkingu strzeżonego to około 150 zł/ miesięcznie. W przypadku konieczności przewiezienia samochodów ciężarowych koszta te są znacznie wyższe. W przypadku maszyn budowlanych często poza kosztem transportu naczepą niskopodwoziową dochodzi jeszcze koszt dźwigu, który umieści ruchomość na naczepie. Jeżeli chodzi o linie produkcyjne, maszyny drukarskie, giętarki, palniki plazmowe to poza faktem, iż koszt ich transportu może być wyższy od ich wartości to dochodzi niebezpieczeństwo, że zostaną uszkodzone. Nie mam tu na myśli samego upadku rzeczy lub innego fizycznego uszkodzenia. Należy pamiętać o tym, że wiele specjalistycznych urządzeń aby poprawnie pracowała musi zostać zainstalowana przez producenta lub certyfikowany serwis. Samo ich przesunięcie może spowodować, że stracą certyfikat jakości produkcji. W wyniku tego mogą znacznie stracić na wartości lub w ogóle ją stracić.
Gdy odbiór ruchomości okaże się konieczny, powstaje problem sprawowania nad nimi dozoru. Jeżeli wierzyciel nie weźmie ruchomości pod dozór, wówczas konieczne jest oddanie ich na przechowanie innej osobie. W przypadku wspomnianych już wcześniej samochodów osobowych jest stosunkowo łatwo znaleźć osobę, która podejmie się ich przechowania i jest to stosunkowo tanie. Problem powstaje gdy ze względu na rozmiar lub szczególne cechy ruchomości muszą być przechowywane w specjalnych warunkach (np. obrazy, inwentarz żywy), przez podmioty posiadające profesjonale urządzenia do przechowywania (np. numizmaty, biżuteria), przez podmioty posiadające odpowiednie uprawnienia do przechowywania przedmiotów (np. leki, broń palna). W takich przypadkach koszty ich przechowywania mogą być znaczne. Dochodzą do tego jeszcze koszty ubezpieczenia przechowywanych ruchomości.
Kolejnym elementem jest określenie wartości zajętych ruchomości. Zgodnie z art. 853 komornik może samodzielnie określić wartość zajętych ruchomości, zazwyczaj dzieje się tak w przypadku rzeczy typowych np. wyposażenie mieszkania, biura. Gdyby komornik nie miał wiedzy na temat wartości ruchomości lub na wniosek strony, komornik do oceny wartości może powołać biegłego. Ze względu na medialnie rozdmuchiwane przypadki zaniżania wartości ruchomości, obecnie komornicy unikają samodzielnego wyceniania wartości zajętych rzeczy. Konieczne staje się zatem powołanie biegłego. Koszt dokonania wyceny przez biegłego waha się w zależności od tego co jest wyceniane. Koszt wyceny samochodu osobowego to około 300-500 zł, maszyny budowlane około 800-1000 zł, barki transportowe około 2500 zł. W przypadku specjalistycznych urządzeń i linii produkcyjnych cena wyceny jest ustalana indywidualnie.
Jeżeli wartość ruchomości przekracza 5000 zł lub w przypadku nieruchomości, komornik musi zamieścić w dzienniku poczytnym w danej miejscowości ogłoszenie prasowe o licytacji. Koszt takiego ogłoszenia to około 300 zł. W przypadku specjalistycznych ruchomości konieczne może być zamieszczenie ogłoszeń w prasie ogólnopolskiej lub branżowej, koszta oczywiście będą uzależnione od poszczególnych wydawców.
Wszczęcie egzekucji z nieruchomości wiąże się z kosztem wpisu ostrzeżenia o wszczęciu egzekucji z nieruchomości do księgi wieczystej (60 zł). W przypadku nieruchomości komornik obowiązkowo powołuje biegłego do określenia jej wartości. Koszty wyceny wartości nieruchomości przez biegłego to około 1100 zł garaż, 1400 zł mieszkanie i lokal użytkowy, 1800 zł dom, 3000 – 5000 zł nieruchomość przemysłowa i komercyjna. Ponadto komornik zamieszcza wspomniane wyżej ogłoszenie prasowe o licytacji. Duża część wierzycieli składając wniosek o zajęcie nieruchomości nie ma zamiaru doprowadzać do jej sprzedaży. Z względu na wartość nieruchomości, często wielokrotnie przekraczającą wysokość długu a także niebezpieczeństwo utraty miejsca zamieszkania, większość dłużników decyduje się uregulować zadłużenie.
Wielokrotnie zdarza się, że dłużnicy nie chcą współpracować z komornikiem i biegłym. Wówczas konieczne okazuje się przymusowe otwarcie drzwi do lokalu lub biura dłużnika. Koszt otwarcia jednego zamkniętego zamka to około 200 zł przy czym mnoży się go przez ilość zamków i drzwi, które należy otworzyć.
Powyższe wyliczenie wydaje się skomplikowane, bynajmniej koszty uzależnione są od tego z czego wierzyciel chce prowadzić egzekucję oraz od posiadanego przez dłużnika majątku. Można z całą odpowiedzialnością wskazać, iż średnie koszty prowadzenia postępowania egzekucyjnego, w zdecydowanej większości spraw, w których nie jest prowadzona egzekucja z ruchomości lub nieruchomości powinny zamknąć się w kwocie 250-300 zł. Kwota wpłaconej przez wierzyciela zaliczki ostatecznie obciąży dłużnika.
Proszę o zgłaszanie propozycji kolejnych tematów lub kwestii wymagających wyjaśnienia za pośrednictwem redakcji.
O autorze Remigiusz Wasiak
Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, adwokat wpisany na listę Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie – obecnie nie wykonujący zawodu. Doktorant na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Absolwent Uniwersytetu Szczecińskiego, w trakcie studiów działacz organizacji studenckich w szczególności Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa ELSA. Prywatnie wielbiciel dobrej literatury, miłośnik podróży i zapalony strzelec.