W rozumieniu Kodeksu Spółek Handlowych każdy wspólnik jest zobowiązany do powstrzymania się od wszelkiej działalności, która może narażać interesy spółki. Tym samym, nie może bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników zajmować się działalnością konkurencyjną, a przede wszystkim uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki. Zakaz ten obejmuje również udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w sytuacji, gdy członek zarządu posiada co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki, bądź prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.
Należy przyjąć, że interesy konkurencyjne to indywidualne prowadzenie działalności gospodarczej, pełnienie funkcji wspólnika w spółce konkurencyjnej, prokurenta, pełnomocnika, pracownika w tej spółce, pracownika w osobie prawnej konkurencyjnej. Są to także takie zachowania członka zarządu, które mogą niekorzystnie wpływać na sytuację majątkową spółki – ułatwianie takiemu podmiotowi prowadzenia działalności gospodarczej, doradzanie, dostarczanie towarów, udzielanie kredytów, przekazywanie informacji o kontrahentach spółki czy metodach produkcji, a więc dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną. Taka sytuacja tym bardziej zachodzi, gdy członek zarządu zawiera z takim podmiotem umowę o świadczenie usług, które są już częściowo wykonane, a częściowo wykonywane przez reprezentowaną spółkę, niosącą dla niej niekorzystne skutki finansowe.
Działalność konkurencyjna członku zarządu a zgoda spółki
Zgodnie z art. 211 KSH jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody na działalność konkurencyjną udziela organ uprawniony do powołania zarządu. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na to, że zarząd mogą powołać nie tylko organy, ale i osoby (poszczególni wspólnicy, osoby trzecie, organy państwowe i samorządowe). W związku z tym odesłanie do umowy spółki należy rozumieć w ten sposób, że może ona zmienić zasadę udzielania zgody tak, że wskaże inny organ czy podmiot, który tej zgody może udzielić.
Odpowiedzialność członków organów spółki za wyrządzenie szkody
Zgodnie z art. 293 KSH członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy.
Przez pojęcie działań lub zaniechań sprzecznych z prawem należy rozumieć uchybienia względem przepisów powszechnie obowiązującego prawa, w tym art. 211 KSH (naruszenie zakazu konkurencji).
Odpowiedzialnością na podstawie art. 293 KSH objęte są wszelkie działania sprzeczne z prawem lub postanowieniami umowy spółki, o ile są zawinione. Osoba, w stosunku do której zostały podniesione roszczenia oparte na regulacji zawartej w art. 293 KSH, może uchylić się od odpowiedzialności, wykazując brak swego zawinienia, tj. iż nie ponosi winy za powstałą szkodę.
Zgodnie z art. 294 KSH jeżeli szkodę, o której mowa w art. 293 KSH wyrządziło kilka osób (np. członków zarządu) to odpowiadają oni za nią solidarnie.
Powództwo o naprawienie szkody przeciwko spółce – podmioty uprawnione i termin
Zgodnie z art. 295 §1 KSH jeżeli spółka nie wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w terminie roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce.
Należy uznać, że powództwo za spółkę przeciwko zarządowi lub jego członkom wytacza rada nadzorcza (jej członkowie) lub pełnomocnik ustanowiony przez zgromadzenie wspólników.
Zdarzyć się jednak może, iż w spółce dojdzie do zaniedbań członków organów (w szczególności dotyczyć to będzie członków zarządu). Wówczas taka spółka pozostaje bezczynna i mimo wyrządzanych jej szkód poniecha wytoczenia powództwa o ich naprawienie.
Należy również przyjąć, że sformułowanie “jeżeli spółka nie wytoczy powództwa” należy pojmować tak, że w określonym wypadku nie doszło do wytoczenia powództwa przez zarząd spółki lub też przez radę nadzorczą.
Każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody spółce. Działalność wspólnika jest działalnością na rzecz spółki, jednakże wspólnik występuje we własnym imieniu.
Jeśli więc w ciągu roku od dnia, w którym ujawniło się zdarzenie (naruszające zakaz konkurencji) nie zostanie wytoczenie przez spółkę powództwo o naprawienie szkody (a przypuszczalnie nie zostałoby to dokonane przez RN przeciwko zarządowi) to każdy ze wspólników jest uprawniony do wytoczenia takiego powództwa we własnym imieniu przeciwko spółce.
Zła wiara powoda i rażące niedbalstwo przy wytaczaniu powództwa przeciwko członkom zarządu, czyli na co uważać przy skierowaniu pozwu
Zgodnie z art. 295 §2 KSH jeżeli powództwo okaże się nieuzasadnione, a powód, wnosząc je, działał w złej wierze lub dopuścił się rażącego niedbalstwa, obowiązany jest naprawić szkodę wyrządzoną pozwanemu.
Wspólnik będzie pozostawał w złej wierze, jeżeli wiedząc o bezzasadności powództwa jednak je wytoczy. Odnosić się to będzie zarówno do wytoczenia powództwa przeciwko niewłaściwej osobie, w sytuacji gdy tożsamość podmiotu odpowiedzialnego była powodowi znana, jak też do podnoszenia roszczeń procesowych niemających żadnego uzasadnienia materialnego.
Rażące niedbalstwo przy wytaczaniu ww. powództwa objawiać się będzie niedołożeniem należytej staranności w zakresie zbadania materialnej podstawy powództwa, osoby pozwanego tudzież kwestii uprzedniego dochodzenia roszczenia przez organy spółki. Należyta staranność wspólnika powinna być oceniana z uwzględnieniem całokształtu świadomości prawnej wspólnika oraz znajomości realiów, którą powinien posiadać przeciętny obywatel znajdujący się w jego sytuacji.
Należy pamiętać, że jeśli okazałoby się, że wspólnik wytaczając takie powództwo zdawałby sobie sprawę z bezzasadności powództwa lub nie zbadałby dokładnie podstawy i zasadności powództwa to ryzykuje obowiązkiem naprawienia ewentualnej szkody pozwanemu.
O autorze Marta Lipinska
Ukończyła z wyróżnieniem Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Zdobywczyni 5. (w 2013 r.) i 2. (w 2014 r.) miejsca w Ogólnopolskim Konkursie Prawa Handlowego "Law in books & Law in action" organizowanym przez Koło Naukowe Prawa Spółek oraz kancelarię Wardyński i Wspólnicy na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się szeroko rozumianym prawem handlowym. Prowadziła warsztaty z prawa podatkowego dla studentów przygotowujących się do egzaminu z prawa podatkowego. Prywatnie jest miłośniczką zwierząt, dlatego swoją pracę magisterską poświęciła tematowi ich ochrony w prawie polskim i unijnym.